شیرهای یکطرفه به گونهای طراحی و ساخته شدهاند که از بازگشت جریان یا بعبارتی حرکت عکس جریان در خطوط جلوگیری میکنند. بعبارت سادهتر فقط اجازه عبور جریان را از یک سمت میدهند. این شیرها توسط خود جریان عبوری فعال شده و عمل مینمایند. عبور جریان از داخل شیر باعث باز شدن مسیر میگردد و زمانی که جریان بخواهد عکس شود بسته میشوند. عمل بسته شدن گاهی توسط خود جریان، گاهی توسط وزن قطعه مسدود کننده، بعضی از موارد نیروی فنر و در بعضی از شیرهای یکطرفه ترکیبی از این عوامل است.
بطور کلی انواع شیرهای یکطرفه که در پروسه یا چرخه کارخانجات استفاده میگردد عبارتند از:
- دریچه تابی Swing
- دریچه لولایی Tilting. Disk
- پیستونی Piston
- پروانهای Butterfly
شیر یک طرفه دریچه آویزان (تابی) Swing. Check. Valve
این شیر در موقع کار بدلیل قرار گرفتن دریچه متحرک آویزان در قسمت بالایی و جایگاه بخصوص کاملا! از جلویی جریان عبوری کنار رفته و مانعی جلوی جریان ایجاد نمیکند و مادامی که جریان از آن عبور نکند دریچه بسته میشود.
تلاطم جریان و افت فشار در آن بسیار جزئی است. این نوع شیر یکطرفه معمولاً در خطوطی که شیر قطع و وصل Gate. Valve – گیت ولو وجود دارد نصب میگردد. بدلیل اینکه دریچه مسدود کننده توسط یک پین به بدنه متصل و آویزان است و حالت تاب خوردن را در زمان عملکرد مییابد. لذا دریچه آویزان – یا تاب خور نام دارد. (Swing. Gate)
این نوع شیر یکطرفه جهت خطوطی که زیاد قطع و وصل جریان دارد مفید نیست.
شیر یکطرفه با دریچه لولایی Tilting. Disk. Check. Valves
این نوع شیر یکطرفه نیز دارای یک دریچه متحرک میباشد که توسط پین متصل به بدنه و حالت لولایی دارد.
این نوع شیر یکطرفه در خطوط افقی و عمودی میتواند نصب شود. بعضی از انواع این نوع شیر بگونهای ساخته میشود که بین دو فلنج که به دو سر لوله متصل هستند براحتی و بصورت کشویی نصب و با پیچ و مهره محکم میشود.
شیر یکطرفه مسدود کننده (پیستونی) :Lift. Check. Valve’s
این نوع شیر یکطرفه چون مکانیزم قطعه آب بند کننده یا پلاگ آن ظیر پلاگ ولو است لذا اکثراً همراه با پلاگ ولو در سیستم نصب میگردد.
جهت سیستمهایی که سیال، هوا، گاز، آب، بخار درون خطوط آنها جاری است میتواند مورد استفاده قرار گیرد.
شیر یکطرفه از نوع پیستونی :Piston. Check. Valve
همانگونه که از نام این نوع شیر یکطرفه مشخص است قطعه آببند کننده به شکل پیستون است عملکرد آن مانند شیر یکطرفه
همراه با شیر زاویهای Angle. Valve و گلوب ولو بکار میرود جهت سیستمهای آب، بخار، هوا کاربرد دارد.
مزیت این چک ولو نسبت به نوع قبلی این است که دارای فنر و بعبارتی ضربه گیر است.
شیر یکطرفه پروانهای: :Butterfly. Check. Valve’s
شیر یکطرفه پروانهای ساختمانی مشابه شیر قطع و وصل پروانهای دارد و جهت قطع و وصل جریان از مکانیزم مشابه شیر پروانهای استفاده میکند.
بعلت عکسالعمل سریع در هنگام باز و بسته شدن و طول کورس کم دریچهها در هنگام عملکرد در بعضی از سیستمهایی که دبی زیاد است این نوع شیر یکطرفه بیهمتاست لذا در سیستمهای تحویه مطبوع (گرما و سرما) کارخانجات و سیستمهای مختلف بویژه صنعت هواپیمایی کاربرد فروانی دارد.
از دیگر خصوصیات این نوع شیر عملکرد روان و کم سر و صدای آن است ساخت آن در سایزهای مختلف و حتی تا 72 اینچ قطر صورت میگیرد.
چون عمل بسته شدن این نوع شیر با طول کورس کم صورت میگیرد با ضربات شدید همراه نیست لذا قسمتهای نشیمنگاه دریچههای مسدود کننده را از مواد مختلفی نظیر، بونان، ویتون، تایون، پلییورتان، بوتیل و امثال آن میسازند.
شیر یکطرفه مسدود کننده (قطع کننده) Stop. Check. Valve’s
شیر یکطرفه قطع کننده ترکیبی از شیر بشقابی و شیر بلند شونده است.
Combination of lift. Check. Valve and globe. Valve
دارای یک ساقه و فلکه است که با تحریک فلکه ساقه حرکت نموده و باعث مسدود شدن جریان میگردد وقتی ساقه بالا باشد یعنی شیر باز باشد مسیر از یک طرف باز و از طرف دیگر بسته است فقط اجازه عبور جریان از یک سمت را دارد.
توسط فلکه تحریک شیر کاملاً بسته یا قطعه متحرک دیسکی دارای حرکت محدود میگردد یا کاملاً باز است.
